Żywot. Pisma ascetyczne

Najważniejszym i najbogatszym świadectwem o św. An­to­­nim jest jego Żywot. Wyszedł on spod pióra jednego z najwybitniejszych lu­dzi Kościoła IV wieku. Atanazy, urodzony ok. 296 roku, bi­skup Aleksandrii w latach 326–373, był czołowym protagonistą kontrowersji ariańskiej, w której bronił w sposób konsekwentny stanowiska sformułowanego na Soborze Nicejskim. Jego dorobek literacki w postaci pism polemicznych i doktrynalnych miał wielkie znaczenie w procesie formowania się nauki Ko­ścioła. Następnie znajdziemy w tej publikacji siedem listów, które zgod­nie z tra­dycją przypisywane są św. Antoniemu. Antoni był bohaterem kilkudziesięciu apoftegmatów: nauk, sentencji, czy krótkich historyjek, jakich wiele krążyło wśród mnichów egipskich, zawierających w sobie mądrość wynika­jącą z doświadczeń ascetycznych zmagań. Apoftegmaty zachowały obraz Świętego taki, jaki trwał w klasztorach i pu­stelniach Egiptu.

Świętemu pustelnikowi tradycja przypisała kilka utworów w formie katechezy skierowanej do mnichów, a zawierają­cych rady i zalecenia dla ludzi młodszych wiekiem i mona­stycznym doświadczeniem. Powstały one w wiele lat lub na­wet w wiele pokoleń po śmierci Antoniego, w nieznanych środowiskach i okolicznościach. Ich autorzy bardziej dbali o zapewnienie swym utworom autorytetu wynikającego z wielkiego nazwiska niż o osobistą sławę.